HUKUKUN TEMELİ OLARAK: AHLAK
“Hukuk nedir?” Bu sorunun bir ders esnasında cevaplanması iktiza ederse şöyle bir cevap verilebilir: “ Hukuk toplum hayatını adalet düşüncesine uygun olarak düzenleyen ve gerektiğinde devlet otoritesiyle hükmüne uyulması sağlanan kurallar bütünüdür.” [1] Hâlbuki felsefî bir tartışma zemininde bu tanım birçok açıdan muğlak durmaktadır. Sözgelimi “adalet düşüncesi” ve ona “uygun olmak” ne demektir? Devlet gerektiğinde otoritesiyle bu kuralları uyulmasını sağlama yetkisini nereden buluyor? Öyle zannediyorum ki, “Hukuk nedir?” sorusunun cevabına ancak Pascal’ın dikkat çektiği şu çelişkiyi çözerek ulaşabiliriz: “- Niçin beni öldürüyorsunuz?” “- Tabii! Siz nehrin öbür kıyısındaki topraklarda oturmuyor musunuz? Dostum, eğer siz de benim gibi bu kıyıda otursaydınız sizi böyle öldürmekliğim bir cinayet sayılacak, ben de bir kâtil olacaktım; fakat mademki siz öbür kıyıda oturuyorsunuz, yaptığım iş haklıdır ve ben de mert ve yiğit bir adam diye anılacağım.” [2]